Διάγραμμα
Ι. Εισαγωγή
ΙΙ. Νομοθετική
ρύθμιση
1.
Καθήκον επαγγελματικής εχεμύθειας
2.
Απαγόρευση μαρτυρίας
3.
Κατασχέσεις και έρευνες σε γραφεία δικηγόρων
ΙΙΙ.
Νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και χρηματοδότηση
της τρομοκρατίας
IV. Συμπέρασμα
Ι. Εισαγωγή
Το δικηγορικό απόρρητο, το οποίο ανήκει στα κλασσικά
απόρρητα, ευρίσκεται τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο των νομοθετικών και
νομολογιακών εξελίξεων.
Το ότι υπάρχει ουσιαστική σχέση μεταξύ του δικαιώματος
υπερασπίσεως κατά την αντίκρουση της κατηγορίας από πλευράς κατηγορουμένου στην
ποινική δίκη και του δικηγορικού απορρήτου, είναι φανερό, όταν αναλογισθεί
κανείς ότι η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ συνηγόρου υπερασπίσεως και
κατηγορουμένου λόγω της κεφαλαιώδους σημασίας της εγγυάται την αποτελεσματική
δικαστική προστασία του τελευταίου.
Συγκεκριμένα σύμφωνα με το άρθρο 20 § 1 του Συντ.:
«Καθένας έχει δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας από τα δικαστήρια και
μπορεί να αναπτύξει σ’ αυτά τις απόψεις του για τα δικαιώματα ή συμφέροντα του,
όπως νόμος ορίζει».
Δηλαδή με την ανωτέρω διάταξη[1]
καθιερώνονται συνταγματικά αφενός το δικαίωμα δικαστικής προστασίας και
αφετέρου το δικαίωμα δικαστικής ακροάσεως.
Αυτό σημαίνει ότι το πρόσωπο, που προστρέχει το δικηγόρο
για νομική βοήθεια, αποκαλύπτει σε αυτόν στο πλαίσιο της μεταξύ τους σχέσης
εμπιστοσύνης μυστικά γεγονότα της ιδιωτικής του ζωής[2],
που αναφέρονται στον ιδιωτικό, οικογενειακό ή επαγγελματικό βίο του με σκοπό
την πληρέστερη υπεράσπισή του.
Επίσης δεν πρέπει να αμφισβητείται ότι το δικηγορικό
απόρρητο συνδέεται με το δικαίωμα που έχει ο καθένας να αναπτύσσει ελεύθερα την
προσωπικότητά του και να αξιώνει τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του[3].
Δηλαδή αυτή η συνταγματική προστασία της προσωπικής του ελευθερίας επεκτείνεται
και στη σφαίρα απορρήτων του ατόμου (άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1 του Συντ.)[4].
Επί πλέον το δικηγορικό απόρρητο κατοχυρώνεται τόσο
στον ΠΚ όσο και στον ΚΠΔ[5].
Συγκεκριμένα με το άρθρο 371 ΠΚ τιμωρούνται οι δικηγόροι και οι βοηθοί τους με
χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι ενός έτους αν φανερώσουν ιδιωτικά απόρρητα
που τους τα εμπιστεύθηκαν ή τα έμαθαν λόγω του επαγγέλματος τους ή της
ιδιότητάς τους, ενώ με το άρθρο 212 ΚΠΔ επιβάλλεται στους συνηγόρους απαγόρευση
εξέτασης τους ως μαρτύρων τόσο στην προδικασία όσοι και στη κύρια διαδικασία
σχετικά με όσα τους εμπιστεύθηκαν οι πελάτες τους. Η ανωτέρω απαγόρευση διασφαλίζεται
και από τις διατάξεις των άρθρων 261 και 262 ΚΠΔ, που απαγορεύουν την κατάσχεση
εγγράφων των προσώπων, που αναφέρονται σ’αυτές.
Εκτός από τα άρθρα αυτά το δικηγορικό απόρρητο
κατοχυρώνεται επίσης στο άρθρο 38 του νέου Κώδικα Δικηγόρων (Ν. 4194/2013), ενώ
το άρθρο 39 § 1 του ανωτέρω κώδικα ενίσχυσε την προστασία του δικηγορικού
απορρήτου ορίζοντας ότι «απαγορεύεται η διεξαγωγή έρευνας για την αναζήτηση
εγγράφων ή άλλων στοιχείων ή των ηλεκτρονικών μέσων αποθήκευσης αυτών, καθώς
και η κατάσχεση αυτών για όσο χρόνο βρίσκονται στην κατοχή του δικηγόρου για
υπόθεση που αυτός χειρίζεται».
Ακόμη το δικηγορικό απόρρητο διασφαλίζεται στο άρθρο
400 ΚΠολΔ, το οποίο απαγορεύει την εξέταση του δικηγόρου στην πολιτική δίκη
σχετικά με γεγονότα, που καλύπτονται από το δικηγορικό απόρρητο.
Τέλος πρέπει να
επισημανθεί ότι η συνταγματική προστασία του δικηγορικού απορρήτου στα
άρθρα 2 § 1 και 5 § 1 του Συντ. επεκτείνεται και στα άρθρα 9 (προστασία του
ιδιωτικού βίου), 9A (προστασία
των προσωπικών δεδομένων) και 19 του Συντ. (προστασία του απορρήτου της
επικοινωνίας) αφού επιβάλλει περιορισμούς στην απόδειξη, προκειμένου να
διατηρηθεί μυστικός ένας κύκλος γεγονότων της ιδιωτικής ζωής κάθε ανθρώπου[6].
Με την έννοια αυτή είναι προφανής και η σχέση του δικηγορικού απορρήτου με το
δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, όπως αυτό καθιερώνεται στο άρθρο 6 της ΕΣΔΑ[7].
Όμως σοβαρό ρήγμα στο στέρεο οικοδόμημα του δικηγορικού
απορρήτου και στη σχέση του με τον εντολέα του έχει επιφέρει η θεσμοθέτηση
ευρύτατων υποχρεώσεων για το δικηγόρο στο πεδίο του Ευρωπαϊκού-Κοινοτικού
Δικαίου, που αναφέρονται στην αντιμετώπιση της νομιμοποίησης παράνομων εσόδων
και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
Με άλλα λόγια με τις επιβαλλόμενες νέες υποχρεώσεις των
δικηγόρων βάσει των διατάξεων του ν. 3691/2008, που έρχονται σε πλήρη αντίθεση
με τη θεσμική κατοχύρωση του δικηγορικού λειτουργήματος, καταλύεται πλέον η
σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ δικηγόρου και εντολέα με αποτέλεσμα να μην υπάρχει
ουσιαστική υπεράσπιση του τελευταίου.
ΙΙ. Νομοθετική ρύθμιση
1. Καθήκον επαγγελματικής
εχεμύθειας
