Ενώ για τις επιπτώσεις της δημοσιοοικονομικής κρίσης στην υγεία έχουν εκπονηθεί αρκετές και σημαντικές έρευνες[1], η βιβλιογραφία σχετικά με την επίδραση της κρίσης στην εγκληματικότητα είναι πενιχρή, έως –ως προς τη χώρα μας– ανύπαρκτη. Έτσι, στην παρούσα μελέτη επιχειρείται μια πρώτη ανίχνευση του ζητήματος των επιπτώσεων της κρίσης στην εγκληματικότητα, εννοείται στην ελληνική επικράτεια.
Στην ανίχνευση αυτή θα ακολουθηθούν τρία μεθοδολογικά βήματα που περικλείουν τρεις αφηγήσεις[2]: Το αφήγημα της κρίσης, της εγκληματικότητας και της σχετικής βιβλιογραφίας. Κάποιες από τις αφηγήσεις θα αναφέρονται σε στοιχεία μεταγενέστερα της κρίσης, άλλες σε σύγχρονα με την κρίση και άλλες σε προγενέστερα της κρίσης.
- Το αφήγημα της κρίσης
Αρχικά, είναι απαραίτητο, να προβούμε, έστω και υπεραπλουστευτικά, σε ορισμένες διευκρινίσεις. Έχουμε κατά νου τη βαθιά και εκτεταμένη παγκόσμια κρίση που ξέσπασε το έτος 2007 και που δεν είχε προηγούμενο στη μεταπολεμική οικονομική ιστορία. Είχε κοινά στοιχεία μόνο με τη μεγάλη ύφεση του 1930[3]. Η παγκόσμια αυτή δημοσιονομική κρίση (GFC, global fiscal crisis) τοποθετείται χρονολογικά μεταξύ των ετών 2007-2012. Η κρίση όμως βιώνεται στην Ελλάδα από το 2009. Το τέλος της δεν είναι ορατό και είναι δύσκολα προσδιορίσιμο. Ωστόσο, είναι γνωστές οι εκφάνσεις ή οι μορφές που παίρνει η κρίση καθώς και οι επιπτώσεις της. Επιχειρούμε μια κατάταξη και οριοθέτηση των διαφόρων μορφών κρίσης, οι οποίες αναφέρονται από επαΐοντες και μη.
– Οικονομική/δημοσιονομική κρίση. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να δηλώσει, γενικά, διάφορες καταστάσεις κατά τις οποίες ορισμένοι δημοσιονομικοί θεσμοί ή τα ενεργητικά διαθέσιμα χάνουν απότομα την αξία τους. Στο παρόν κείμενο εναλλάσσονται οι όροι “δημοσιονομική κρίση”, “οικονομική κρίση” ή απλώς ¨κρίση”.
– Χρηματοπιστωτική κρίση. Πρόκειται για μια κατάσταση απειλούμενηςοικονομικής ύφεσης στον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό τομέα .
– Κοινωνική κρίση. Είναι δευτερογενής και προκαλείται από άνιση κατανομή του κόστους της δημοσιονομικής κρίσης
– Ανθρωπιστική κρίση. Σημαίνει ότι μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού βρίσκεται κάτω από τα όρια της φτώχειας.
– Κρίση αξιών. Καίτοι αυτό το είδος κρίσης θεωρείται αυτονόητο, καλό είναι να ορισθεί: Κρίση αξιών διαπιστώνεται, όταν οι κυρίαρχες αξίες περιφρονούνται ή, ακόμη χειρότερα, απορρίπτονται και εξοβελίζονται[4].
Η κρίση, είναι γένους θηλυκού και τίκτει άλλα θηλυκά παιδιά : ύφεση, ανεργία, φτώχεια – η φτώχεια είτε αφορά το κράτος είτε τους πολίτες, έχει επιπτώσεις στην υγεία. Στην Ελλάδα, η κρίση παίρνει όλες τις προαναφερόμενες μορφές και έχει τουλάχιστον τις τρεις επιπτώσεις που μνημονεύτηκαν. Στην παρούσα διερεύνηση όμως, έμφαση δίνεται στη δημοσιονομική κρίση και στην τεκμηρίωση τόσο της έκτασής της όσο και στις κύριες συνέπειές της. Ας δούμε τώρα ορισμένες αναφορές σε ενδείκτες της κρίσης.
Ο πρώτος ενδείκτης που επιλέγεται για να επισημανθεί η έναρξη της δημοσιονομικής κρίσης στην Ελλάδα είναι η έκταση του χρέους ως προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ)[5] της χώρας μας και η αύξησή του.
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1
Χρέος ως % ΑΕΠ
Πηγή: Economist
Στο Διάγραμμα 1 εμφαίνεται η αύξηση του ελληνικού χρέους σε συνάρτηση με το ΑΕΠ κατά την πρώτη τετραετία της κρίσης. Παράλληλα καθίσταται δυνατή και η σύγκριση της εξέλιξής του ελληνικού χρέους με την αντίστοιχη της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, και της Ισπανίας.
Ένας άλλος σημαντικός ενδείκτης της οικονομικής κρίσης είναι η πορεία του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας μας :
Το έτος 2008 το ΑΕΠ της Ελλάδας ανερχόταν σε 242,1 δισεκατομμύρια ευρώ. Το έτος 2009 σε 237,4, το έτος 2010 σε 226,2, το έτος 2011 σε 207,8, το έτος 2012 σε 194,2, το έτος 2013 σε 182,4[6] και το 2014 σε 179,1[7]. Από τα μεγέθη αυτά προκύπτει κατά τρόπο διαυγή η σταδιακή, σημαντική συρρίκνωση του συνόλου των προϊόντων και αγαθών που παρήγαγε η ελληνική οικονομία σε ένα έτος. Σε πρόσφατες εκτιμήσεις καταγράφεται μείωση για δεύτερο διαδοχικό τρίμηνο του ΑΕΠ της Ελλάδος και συγκεκριμένα κατά το τρίμηνο Ιανουαρίου – Μαρτίου 2015, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) στις 29 Μαΐου 2015. Μετά τη συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 0,4% σε τριμηνία βάση στο τέταρτο τρίμηνο 2014, η αποδυνάμωση της οικονομίας συνεχίστηκε και στο πρώτο τρίμηνο του 2015, οπότε κατεγράφη ύφεση ύψους 0,2%. Η μεγάλη μείωση του εθνικού πλούτου ετησίως την οποία βιώνουν όλοι οι Έλληνες παντοιοτρόπως, ακόμη και με τα λουκέτα στα καταστήματα, συναρτάται άμεσα με την απασχόληση, δηλαδή την ανεργία.
Ένας άλλος ενδείκτης, επομένως, είναι ο δείκτης ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28. Τον Δεκέμβριο του έτους 2014 ήταν 9,9% του συνόλου των απασχολουμένων. Στη δε Ευρωζώνη ήταν 11,4%. Τους χαμηλότερους δείκτες παρουσιάζουν η Γερμανία: 4,8% και η Αυστρία:4,9%. Τους υψηλότερους η Ελλάδα: 25,8% και η Ισπανία: 23,7%. Μια σημαντική πτυχή του προβλήματος της ανεργίας, αποτελεί η ανεργία των νέων.
Στον Πίνακα 1 παρουσιάζεται η ανεργία νεαρών ατόμων, 15-24 ετών, από το 2012 έως το 2013, όπως προκύπτει από την έρευνα απασχόλησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Ανεργία νέων – Ποσοστό των απασχολούμενων νέων 15-24 ετών (2011-20013)
| 2011 | 2012 | 2013 | |
| Eυρωζώνη | 20.8 | 23,1 | 24,0 |
| Ελλάς | 44,4 | 55,3 | 58,3 |
Πηγή: eurostat
Τα στοιχεία είναι εύγλωττα και συγχρόνως αποκαρδιωτικά. Περισσότεροι από τους μισούς νέους της Ελλάδας είναι άνεργοι[8]. Η σύγκριση με το μέσο όρο της ανεργίας των νέων στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης υποδηλώνει πόσο δυσμενέστερη είναι η θέση των νέων στην Ελλάδα, Γι αυτό και γίνεται λόγος στις χώρες του Ευρωπαϊκού νότου για τη χαμένη γενιά. Σημειώνεται ότι και πάλι η Γερμανία και η Αυστρία έχουν τις καλύτερες επιδόσεις με το ποσοστό της ανεργίας των νέων να κυμαίνεται περίπου στο 8%.
Ο προσδιορισμός της φτώχειας είναι ο επόμενος ενδείκτης που έχει επιλεγεί. Καίτοι η φτώχεια μπορεί να θεωρηθεί ενδείκτης της κρίσης, είναι ορθότερο να θεωρηθεί συνέπειά της. Ας σημειωθεί ότι το όριο της φτώχειας στην Ελλάδα, είχε υπολογιστεί για το έτος 2012 σε 5.758 ευρώ ετησίως για ένα μονομελές νοικοκυριό και σε 11.986 ευρώ για ένα τετραμελές[9]. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζονται τα άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Συγκεκριμένα, τέτοια άτομα είναι εκείνα που στερούνται βασικές υλικές ανάγκες ή που ζουν σε σπίτι, όπου υπάρχουν πρόσωπα με πολύ χαμηλή απασχόληση.
Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται συγκρίσεις σε πολλά επίπεδα. Στο σύνολο του πληθυσμού η Ελλάδα, όπως αναμένεται, έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28, όσο και μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωζώνης.
Πίνακας 2
Άτομα σε κίνδυνο φτώχειας κατά ομάδες ηλικιών:0-17/18-64/65+
| Σύνολο | Παιδιά
0-17
| Ενήλικες
18-64
| Ενήλικες
65+
| |
| ΕΕ 28 | 24,8 | 28,0 | 25,3 | 19,3 |
| Ευρωζώνη | 23,3 | 25,6 | 24,3 | 17,5 |
| Ελλάς | 33,3 | 35,4 | 37,7 | 23,5 |
Πηγή: eurostat
Επομένως, στην Ελλάδα περίπου το 1/3 του πληθυσμού βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας, ενώ ο μέσος όρος για τα κράτη-μέλη είτε της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28 είτε της Ευρωζώνης το ποσοστό δεν ξεπερνά το 1/4. Το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας στην Ελλάδα ανήκει στην ηλικιακή ομάδα των ενηλίκων 18-64 ετών, (37,7% έναντι 25,3% στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 και 24,3% στην Ευρωζώνη) και το μικρότερο σε άτομα τρίτης ηλικίας (23,5% έναντι 19,3% στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 και 17,5% στην Ευρωζώνη). Γενικά, στον Πίνακα 2 φαίνεται ότι ο πληθυσμός της Ευρωζώνης απολαμβάνει κατά τι καλύτερων συνθηκών διαβίωσης από ό,τι ο πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28.
Ο τελευταίος και ιδιαίτερα σημαντικός ενδείκτης είναι ο βαθμός ικανοποίησης των ιατρικών αναγκών των Ευρωπαίων πολιτών. Σε αυτοομολογούμενη έρευνα σε 27, και όχι σε 28 κράτη-μέλη, εξετάζονται, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Στατιστικής Αρχής οι ανικανοποίητες ανάγκες των ατόμων για ιατρική εξέταση.
ΠΙΝΑΚΑΣ 3
Ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες (άτομα 16 και άνω) 2009-2013
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | |
| ΕΕ 28 | 4,2 | 4,1, | 4,8 | 4,5 | 4,9 |
| Ελλάς | 7,4 | 7,8 | 10,1 | 11,0 | 13,9 |
Πηγή:eurostat
Στην Ελλάδα 11,2% ( έναντι 6,9% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28) απήντησαν το έτος 2013 ότι για διάφορους λόγους δεν είχαν ιατρική εξέταση ή θεραπεία, ενώ την χρειάζονταν.. Στη χώρα μας το 9,0% (έναντι 3,6% των Ευρωπαίων) το ότι δεν ικανοποιήθηκαν οι ανάγκες τους το απέδωσαν στη δυσλειτουργία του συστήματος υγείας και 7,8% (έναντι μόνο 2,4% των Ευρωπαίων) απέδωσαν τη μη ικανοποίηση των αναγκών τους στο ότι είναι πολύ ακριβή η ιατρική φροντίδα[10]. Εξάλλου, στην έρευνα “Επιπτώσεις στην υγεία της δημοσιονομικής κρίσης: οιωνοί μιας ελληνικής τραγωδίας”, η οποία διεξήχθη σε 12.346 άτομα το έτος 2007 και σε 15.045 άτομα το 2009 καταγράφεται, μεταξύ άλλων, μια δυσχέρεια πρόσβασης, ιδιαίτερα των ευάλωτων ομάδων σε συστήματα υγείας, επειδή η Ελλάς επλήγη περισσότερο από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες από την κρίση.[11]
- 2. Το αφήγημα της εγκληματικότητας
Αν και θα επανέλθουμε στην εξέταση της βιβλιογραφίας που αφορά τις σχέσεις δημοσιοοικονομικής κρίσης και εγκληματικότητας (βλ., παρακάτω υπό 3), αυτή η εισαγωγική παράγραφος θέτει ανάγλυφα, αν και με πολλές επιφυλάξεις, την αύξηση ορισμένων εγκλημάτων την περίοδο της κρίσης. Ωστόσο, στην Ελλάδα, το θέμα αυτό δεν έχει μελετηθεί παρά μόνο περιφερειακά και η σύνθεση ενός αφηγήματος επ΄αυτού παρουσιάζει μεγάλες δυσχέρειες. Και αυτό γιατί δεν υπάρχουν διαχρονικές, πανελλαδικές μετρήσεις εγκληματικότητας με βάση θυματολογικές έρευνες κατά το πρότυπο του International Crime Victimization Survey (ICVS) [14]. Όπως είναι γνωστό, με αυτές τις έρευνες ιδεωδώς θα περιγραφόταν και η αφανής ή πραγματική εγκληματικότητα. Έτσι περιοριζόμαστε σε χρονοσειρές εγκληματολογικών στατιστικών της ΕΛ.ΑΣ., και στην πιο πρόσφατη Εκθεση για το Οργανωμένο Έγκλημα, παρόλα τα μειονεκτήματα που έχει αυτή η αναγκαστική επιλογή. Υπενθυμίζουμε, λοιπόν, το αυτονόητο για τους εγκληματολόγους: ότι δηλαδή οι εγκληματολογικές στατιστικές γενικά, ακόμα και αυτές της Αστυνομίας, η οποία βρίσκεται πλησιέστερα στη διάπραξη εγκλημάτων και άρα πλησιέστερα στην πραγματική κατάσταση, δεν είναι απολύτως αξιόπιστες. Εκτός των ενδεχόμενων προβλημάτων συλλογής, καταγραφής και χαρακτηρισμού των εγκλημάτων, οι στατιστικές αυτές αποκαλύπτουν ένα μέρος μόνο της αλήθειας, λόγω του σκοτεινού αριθμού, ή μιαν άλλη αλήθεια. Απλώς, καταγράφουν τη δραστηριότητα της ΕΛ.ΑΣ. ή των δικαστηρίων και όχι την έκταση της εγκληματικότητας. (Λ.χ. η απεργία των δικηγόρων επιδρά μειωτικά στις στατιστικές των δικαστηρίων ή των καταδικασθέντων και δεν υποδηλώνει μείωση της εγκληματικότητας).
Στους Πίνακες 4,5 και 6 που ακολουθούν, παρουσιάζονται από το 2009, έτος έναρξης της δημοσιοοικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, έως το έτος 2014, τα σημαντικότερα από τα καταγεγραμμένα εγκλήματα ή από τις κατηγορίες εγκλημάτων (λ.χ. δεν αναγράφονται στους Πίνακές μας οι ειδικότερες κατηγορίες εγκλημάτων, όπως ληστείες Τραπεζών, ληστείες ΕΛΤΑ κοκ). Επίσης από τα 17 εγκλήματα που αναφέρονται στους σχετικούς Πίνακες της ΕΛ.ΑΣ. επελέγησαν 13 και παραλήφθηκαν 4 εγκλήματα που δεν παρουσίαζαν μεγάλο αριθμό. (Συγκεκριμένα: παρελήφθησαν οι απάτες, οι εκβιάσεις, οι ζωοκλοπές και η αρχαιοκαπηλία.) Τέλος, πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι Πίνακες 4 έως 6 θα μπορούσαν να αποτελέσουν και ένα ενιαίο Πίνακα αλλά χωρίστηκαν σε τρεις για να είναι η ανάγνωση και η μελέτη τους ευχερέστερη.
ΠΙΝΑΚΑΣ 4
Επιλεγμένα, τετελεσμένα (όχι απόπειρες) εγκλήματα
Επικράτεια 2009-2014
| Εγκλήματα | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 |
| Ανθρ/νίες | 143 | 155 | 184 | 165 | 141 | 105 |
| Βιασμοί | 214 | 219 | 172 | 167 | 149 | 134 |
| Επαιτεία | 1253 | 1200 | 1118 | 961 | 2318 | 2324 |
| Κυκλ.
Παραχ/νων
| – | 3465 | 4870 | 4624 | 5796 | 6132 |
| Λαθρεμπόριο | 150 | 140 | 363 | 828 | 1365 | 1497 |
Πηγή: Ελληνική Αστυνομία
Μεταξύ των 13 εγκλημάτων που αναγράφονται στους Πίνακες 4.5 και 6, οκτώ εγκλήματα παρουσίασαν μείωση και τα υπόλοιπα πέντε, δηλαδή λιγότερα, αύξηση. Μείωση παρατηρείται στις ανθρωποκτονίες, στους βιασμούς, στις κλοπές και διαρρήξεις, στις κλοπές τροχοφόρων, στις ληστείες, στις πλαστογραφίες, στις παραβάσεις που αφορούν την πνευματική ιδιοκτησία, και στο έγκλημα της σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Με άλλα λόγια, μειώθηκαν ορισμένα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας και τα εγκλήματα βίας (ανθρωποκτονία, βιασμός, ληστεία). Μείωση παρατηρείται και στην πλαστογραφία, στις παραβάσεις της νομοθεσίας για την πνευματική ιδιοκτησία, (εδώ ανήκουν τα πειρατικά προϊόντα ή προϊόντα μαϊμού[15]) και σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Από την άλλη πλευρά, το λαθρεμπόριο παρουσίασε μια θεαματική αύξηση 898% το 2014 σε σχέση με το 2009, και η επαιτεία [εξαναγκασμένη] αυξήθηκε σε σχέση με το 2009 κατά 85,4%. Αύξηση παρατηρήθηκε στην κυκλοφορία παραχαραγμένων νομισμάτων, στις παραβάσεις του Κώδικα για τα Ναρκωτικά, και του νόμου για τα όπλα.
ΠΙΝΑΚΑΣ 5
Επιλεγμένα, τετελεσμένα (όχι απόπειρες) εγκλήματα
Επικράτεια 2009-2014
| Εγκλήματα | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 |
| Ναρκωτικά | – | 8715 | 10203 | 10249 | 10120 | 10675 |
| Παραβ. ν. Περί όπλων | – | 3072 | 3677 | 4580 | 7223 | 5549 |
| Πνευμ.ιδ. | 1079 | 358 | 731 | 752 | 544 | 410 |
| Πλαστ/φία | 7618 | 9021 | 3485 | 2958 | 2519 | 2931 |
| Σεξ.εκμετ. | 647 | 616 | 312 | 599 | 665 | 378 |
Πηγή: Ελληνική Αστυνομία
ΠΙΝΑΚΑΣ 6
Επιλεγμένα, τετελεσμένα (όχι απόπειρες) εγκλήματα
Επικράτεια 2009-2014
| Εγκλήματα | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 |
| Κλοπές/διαρρήξεις |
72658
|
90939
|
96925
|
87912
|
74538
|
68691
|
Κλοπές τροχοφόρων
|
26711
|
27608
|
32242
|
31166
|
28801
|
24986
|
| Ληστείες | 4708 | 6097 | 6636 | 5992 | 4919 | 3800 |
Πηγή: Ελληνική Αστυνομία
Οπωσδήποτε η εικόνα της εγκληματικότητας που παρουσιάζεται με μειώσεις σημαντικών εγκλημάτων χρήζει κάποιας ερμηνείας· και τούτο γιατί αντιβαίνει προς αυτό που οι περισσότεροι Έλληνες πολίτες έχουν την εντύπωση ότι συμβαίνει ως προς την εγκληματικότητα, δηλαδή θεωρούν το δείκτη εγκλημάτων αυξανόμενο[16].Διατυπώνονται δύο σχετικές εικασίες ως προς τη μείωση των προαναφερόμενων εγκλημάτων.
Η πρώτη: Εικάζεται ότι υπάρχουν περισσότερες ποιοτικές παρά ποσοτικές μεταβολές. Λ.χ., ενδέχεται να υπάρχουν αθέατες ποιοτικές μεταβολές, όπως καλύτερα σχεδιασμένα και εκτελούμενα εγκλήματα, εμπειρότεροι εγκληματίες, εκφοβισμένοι ή απογοητευμένοι πολίτες που δεν καταγγέλλουν τη θυματοποίησή τους στην αστυνομία, ειδεχθέστερα εγκλήματα, ακραία βία, αλλά και αύξηση του οργανωμένου εγκλήματος.
Η δεύτερη εικασία αφορά το οργανωμένο έγκλημα προς το οποίο ενδεχομένως να στρέφει αυτήν την περίοδο την προσοχή της η ΕΛ.ΑΣ. Στην πιο πρόσφατη ¨Έκθεση για το Σοβαρό και Οργανωμένο Έγκλημα του 2011[17]αναφέρεται, ότι οι κύριες μορφές οργανωμένου εγκλήματος παραμένουν η παράνομη διακίνηση μεταναστών και η διακίνηση ναρκωτικών ουσιών[18]. Σχετικά με το πρόβλημα της εισροής παράνομων μεταναστών, τελείως πρόσφατα στοιχεία από το πρώτο οκτάμηνο του 2015, αποκαλύπτουν ότι συνελήφθησαν 271.156 άτομα, έναντι μόλις 41.955 συλλήψεων του οκταμήνου του 2014. Τις αντίστοιχες χρονικές περιόδους συνελήφθησαν 886 διακινητές παράνομων μεταναστών έναντι 737 του έτους 2014[19]. Πάντως, κατά την Αστυνομία, “σημαντική απειλή συνιστούν οι πακιστανικές εγκληματικές ομάδες που διαπράττουν αρπαγές και εμφανίζουν ιδιαίτερη σκληρότητα προς τα θύματά τους, καθώς και οι αντίστοιχες αλβανικές που δραστηριοποιούνται σε διακεκριμένες κλοπές και ληστείες και κάνουν εκτεταμένη χρήση βίας.[20] Επίσης επισημαίνεται, ότι παρατηρείται μια αυξητική τάση σε εγκλήματα με οικονομικές επιπτώσεις, όπως απάτες, πλαστογραφίες, λαθρεμπόριο κλπ. Στις περισσότερες από τις εγκληματικές δραστηριότητες που εξετάστηκαν και αναλύθηκαν προκύπτει αύξηση της εμπλοκής των ημεδαπών δραστών και ποιοτική αναβάθμιση του ρόλου τους[21]. Επιπλέον, εμφανίζεται αυξητική τάση σε σχέση με την αντίστοιχη έκθεση του 2011 στις υποθέσεις διαφθοράς στο δημόσιο τομέα, γεγονός που ωστόσο, μπορεί να οφείλεται στην έμφαση, όπως ήδη τονίστηκε, που δίνεται πρόσφατα στην πάταξη του συγκεκριμένου εγκλήματος.
Παρότι η Έκθεση για το Σοβαρό και Οργανωμένο Έγκλημα αφορά το έτος 2011, δηλαδή μόλις τρία έτη μετά τη δημοσιονομική κρίση, πρέπει να προσεχθεί το ότι ο πλέον σημαντικός παράγων για την αύξηση των οργανωμένων εγκληματικών δραστηριοτήτων “αναδεικνύεται η οικονομική κρίση στη Χώρα που αφενός δημιουργεί ευκαιρίες για τη δράση εγκληματικών ομάδων, αφετέρου δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη συμμετοχή ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης.[22]
- 3. Το αφήγημα της σχετικής βιβλιογραφίας
Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που με τον ένα η τον άλλο τρόπο περιέχει αναφορές στη δημοσιονομική κρίση και στην εγκληματικότητα έδειξε ότι υπάρχουν τριών ειδών μελέτες που ενδιαφέρουν: Οι μελέτες με περιστασιακές προσεγγίσεις της εγκληματικότητας σε περιόδους δημοσιονομικής κρίσης, οιμελέτες με έμμεσες προσεγγίσεις και τέλος εκείνες με άμεσες.
Οι πρώτες περιέχονται σε έρευνες επιδημιολογικές ή ψυχιατρικές στις οποίες παρεμπιπτόντως γίνονται αναφορές στην εγκληματική δραστηριότητα κατά την περίοδο της κρίσης. Χαρακτηριστική είναι η κορυφαία έρευνα, του ερευνητή του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και της Οξφόρδης David Stuckler και των συνεργατών του η οποία αφορά 26 Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και απαντά στο ερώτημα-ανησυχία, εάν η παρούσα κρίση θα επιδράσει αρνητικά στη δημόσια υγεία. Καλύπτει τα έτη 1970 –2007 και βασίζεται σε στοιχεία θανάτων από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αφενός, και ανεργίας από την eurostat αφετέρου. Υπολογίστηκε, ότι μια αύξηση της ανεργίας κατά 1% συνδέεται με από 0 έως 79% αύξηση στις αυτοκτονίες ατόμων κάτω του 65ου έτους, ενώ μια αύξηση της ανεργίας πάνω από 3% συνεπάγεται: μεγαλύτερη αύξηση αυτοκτονιών, θανάτων από αλκοόλ και άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες (28%-0%) και πρόωρων θανάτων από εγκλήματα βίας. Ωστόσο, διαπιστώνεται μια μείωση των θανάτων από τροχαία (1%-39%)[23].
Στις μελέτες με τις έμμεσες αναφορές στην εγκληματικότητα, οι οποίες είναι διαχρονικές και όχι ολιγάριθμες, κατατάσσονται εκείνες οι οποίες χωρίς να αναφέρονται στη δημοσιονομική κρίση αναλύουν στοιχεία των επιπτώσεων της κρίσης στην εγκληματικότητα, όπως είναι η ύφεση, η ανεργία, η φτώχεια, η οικονομική ανισότητα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένα σχετικά στοιχεία:
Διαχρονικά, άλλοτε η ύφεση και άλλοτε η ευμάρεια συνδέθηκαν κάποτε με μειωμένη και κάποτε με αυξημένη εγκληματικότητα. Λ.χ., στις ΗΠΑ, κατά την ευημερία της δεκαετίας 1960-1970, παρατηρήθηκαν σημαντικές αυξήσεις σε εγκληματικότητα και παραβατικότητα[24].
Ως προς τις επιπτώσεις της δημοσιονομικής κρίσης στην ανεργία, έχει γίνει δεκτό ότι η ανεργία από μόνη της δεν οδηγεί στο έγκλημα[25]. Πρέπει να συνοδεύεται και από άλλους παράγοντες, όπως είναι η φτώχεια. Χαρακτηριστικά λέγεται: «η ανεργία φέρνει φτώχεια και η φτώχεια έγκλημα».
Δεν πρέπει να παρασιωπηθεί, ότι ενώ τα επίσημα στοιχεία για την ανεργία χρησιμοποιούνται ως ενδείκτης για τη διερεύνηση των επιπτώσεών της στην εγκληματικότητα, τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν πληροφορίες λ.χ. (α) για την αδήλωτη εργασία ή (β) για την εκτεταμένη οικογένεια που στηρίζει, ακόμα και με την χαμηλά αμειβόμενη κανονική εργασία των μελών της, το άνεργο μέλος της ή (γ) για αυτούς που επιβιώνουν με εμβάσματα από το εξωτερικό. Ομως, παρά τα μειονεκτήματα που παρουσιάζει ο ενδείκτης της ανεργίας, επειδή τηρείται και επειδή είναι απλός και συγκρίσιμος δείκτης, χρησιμοποιείται ευρύτατα στη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ οικονομικής δυσπραγίας και εγκληματικής δραστηριότητας[26]. Πάντως, η κρίση και η ανεργία συντελούν στην αύξηση των αυτοκτονιών[27], της χρήσης ουσιών[28], και σε παραμέληση της υγείας λόγω φτώχειας[29].
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η συσχέτιση ανεργίας και ρατσισμού. Η συνύπαρξη των δύο αυτών στοιχείων μπορεί, κατά τη βιβλιογραφία, να οδηγήσουν στην παραγωγή κωδίκων του δρόμου που διαδίδουν τη βία. Η συνύπαρξη αυτή τείνει να δημιουργήσει, καταρχάς συναισθήματα απελπισίας και αποξένωσης στους κατοίκους ιδίως των αστικών κέντρων και συγχρόνως έναν υποπολιτισμό ανταρσίας μέσω του οποίου τα άτομα που βιώνουν την ανεργία και τον ρατσισμό επιζητούν να αποκτήσουν αυτο-εκτίμηση.
Ως προς τις σχέσεις δημοσιονομικής κρίσης και φτώχειας, με έρευνες έχει τεκμηριωθεί ότι οι δείκτες της εγκληματικότητας ούτε αυξάνονται ούτε μειώνονται συστηματικά, όταν ο αριθμός των φτωχών αυξάνεται ή μειώνεται. Βέβαια υπάρχουν ενδείξεις ότι η φτώχεια συναρτάται με εγκλήματα βίας. Ωστόσο, περισσότερο πειστικό φαίνεται το πόρισμα ότι η φτώχεια από μόνη της δεν δημιουργεί εγκληματίες. Για να αυξηθεί η εγκληματικότητα πρέπει να συνοδεύεται από παράγοντες, όπως π.χ. διαβίωση σε μια οικογένεια με παθογένειες, σε μια αποδιοργανωμένη γειτονιά κ.λπ, σύμφωνα με αμερικανικά δεδομένα[30].
Στη βιβλιογραφία αναφέρεται, εξάλλου, ότι η οικονομική ανισότητα συναρτάται και αυτή με αύξηση των εγκλημάτων βίας. Ειδικότερα, η ανισότητα οδηγεί σε συναισθήματα ματαίωσης και «σχετικής αποστέρησης». Το ευχάριστο στην περίπτωση αυτή είναι ότι η μείωση της οικονομικής ανισότητας μπορεί να επιφέρει μείωση των εγκλημάτων βίας. Ενδιαφέρον είναι ότι στις έρευνες που προαναφέρθηκαν δεν γίνεται λόγος για εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, εκτός εάν σε αυτά συνυπολογιστεί η ληστεία.
Τέλος, υπάρχουν και οι μελέτες που αποκαλέσαμε ¨άμεσες ” . Είναι εκείνες, οι λιγoστές, στις οποίες διερευνάται ακριβώς το ζήτημα των σχέσεων κρίσης και εγκληματικότητας. Κατ΄αρχάς, υπάρχουν πολλές μελέτες στις οποίες διερευνώνται γενικότερα οι σχέσεις οικονομικών παραγόντων και εγκλημάτων και όχι ειδικότερα οι επιδράσεις της κρίσης στην εγκληματική δραστηριότητα. Για παράδειγμα, σε ένα άρθρο τονίζεται: “οι εγκληματολόγοι ισχυρίζονται ότι η κακή οικονομία παράγει περισσότερη εγκληματικότητα. Οι οικονομολόγοι ισχυρίζονται το αντίθετο. Σύγχρονα στοιχεία μαρτυρούν ότι ουδενός οι προσδοκίες είναι ορθές” [31].Τα αντιφατικά και αλληλοαναιρούμενα ερευνητικά δεδομένα μας οδηγούν στην αναζήτηση μιας αξιόπιστης πηγής . Αντί, λοιπόν, άλλης βιβλιογραφικής αναφοράς θα επανέλθουμε στην έρευνα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα που περιέχεται στην Έκθεση “Monitoring the Impact of Εconomic Crisis on Crime”(2012). Εκεί, ανάμεσα στα άλλα, αναφέρονται τα εξής ενδιαφέροντα, τα οποία προκύπτουν από επίπονες στατιστικές αναλύσεις και χρήσεις μοντέλων:
Στις 11 από τις 15 χώρες που παρείχαν μηνιαία στοιχεία σχετικά με οικονομικούς ενδείκτες και εγκληματολογικές στατιστικές της Αστυνομίας για ανθρωποκτονίες, ληστείες και κλοπές τροχοφόρων, υπήρξαν ουσιώδεις μεταβολές, οι οποίες από τους συντάκτες της Εκθεσης αποδίδονται στην οικονομική κρίση της περιόδου 2008-2009. Επίσης σε 8 από τις 11 αυτές χώρες μεταβολές στους οικονομικούς ενδείκτες συνδέονταν με μεταβολές στην εγκληματικότητα και μάλιστα παρατηρούνταν αισθητά υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας κατά την περίοδο της κρίσης. Εγκλήματα βίας, όπως ληστείες, φαίνεται ότι επηρεάστηκαν περισσότερο από την κρίση και μάλιστα σε κάποια περιβάλλοντα παρουσιάστηκε διπλασιασμός των ληστειών. Επίσης, αναφέρεται, ότι οι αυξήσεις εγκληματικότητας δεν είναι εθνικού αλλά μάλλον τοπικού επιπέδου οι οποίες εντοπίζονται στις αστικές περιοχές. Εξάλλου, σε άλλα περιβάλλοντα παρατηρήθηκαν αυξήσεις στις ανθρωποκτονίες και στις κλοπές τροχοφόρων.
Σύμφωνα με την Έκθεση, τα ευρήματα αυτά βρίσκονται σε αρμονία με τις θεωρίες εγκληματικών κινήτρων ή της εγκληματικής παρώθησης motivational theories), συμπεριλαμβανόμενης και της θεωρίας της έντασης[32]. Aς υπενθυμίσουμε απλουστεύοντας, ότι , κατά τις θεωρίες αυτές, οι παράνομες συμπεριφορές έχουν ως αιτία, τουλάχιστον εν μέρει, ματαιώσεις που προέρχονται από τη διάσταση μεταξύ επιδιώξεων και προσδοκιών. Οι ματαιώσεις αυτές πηγάζουν από την αιφνιδιαστική μείωση του εισοδήματος μεγάλου τμήματος του πληθυσμού λόγω συρρίκνωσης της οικονομικής ανάπτυξης αφενός, και αύξησης της ανεργίας αφετέρου. Αυτή η κατάσταση μπορεί να συντελέσει στην αύξηση του αριθμού των ατόμων που έχουν ισχυρά κίνητρα να ακολουθήσουν παράνομες λύσεις για την επίλυση των άμεσων προβλημάτων τους. Ίσως αυτό, σύμφωνα με τη μελέτη, να φαίνεται σαν μια απλοϊκή εξήγηση της αύξησης εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας και αδυναμία ερμηνείας άλλων εγκλημάτων, όπως βίας. Ωστόσο, υποστηρίζεται ότι οι καταστάσεις ψυχικής έντασης προκαλούν και εγκλήματα βίας. Άτομα στην ανεργία, λόγω κρίσης, μπορεί να γίνουν ευερέθιστα και επιθετικά, ιδιαίτερα μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Αλλά και η βία σε βάρος αγνώστων, μπορεί επίσης να αυξηθεί, όταν οι άνθρωποι δεν έχουν προοπτικές για το μέλλον τους. Πάντως, στην Έκθεση γίνεται επίκληση της σχετικής βιβλιογραφίας, η οποία άλλοτε δίνει ισχυρές και άλλοτε αδύνατες συσχετίσεις μεταξύ ανεργίας και εγκληματικότητας, ιδίως σε σχέση με τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας.
Κλείνοντας αυτό το τμήμα, είναι χρήσιμο να αναφερθεί, επειδή η Ιταλία είναι το μόνο Ευρωπαϊκό κράτος που παρέσχε στοιχεία στον ΟΗΕ, ότι η δημοσιονομική κρίση σε αυτή τη χώρα, κατά την εξεταζόμενη περίοδο, επέδρασε αυξητικά στις ληστείες, τις κλοπές και κλοπές τροχοφόρων -όχι όμως και στις ανθρωποκτονίες.
- Συμπερασματικά σχόλια
Η σύγκριση των ελληνικών στοιχείων με αυτά που παρέχονται στην προαναφερόμενη Έκθεση του Οργανισμού για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα είναι δυνατή, εφόσον και στις δύο περιπτώσεις αφορούν στατιστικές αστυνομίας, παρά το γεγονός ότι στην Εκθεση καλύπτονται τα έτη 2008-2009, ενώ στην παρούσα μελέτη τα έτη 2009-2014. Επίσης από τα ελληνικά εγκληματολογικά στατιστικά στοιχεία δεν λείπουν τα τρία διερευνώμενα εγκλήματα: ανθρωποκτονίες, ληστείες, κλοπές τροχοφόρων, και καλύπτεται ένα μέρος της χρονικής περιόδου, δηλαδή το έτος 2009 (βλ. Παραπάνω Πίνακες 4 έως 6).
Στην Έκθεση αναφέρονται, μεταξύ των ετών 2008-2009, αυξήσεις μεγαλύτερες στις ληστείες και μικρότερες στις ανθρωποκτονίες και στις κλοπές τροχοφόρων. Αυξήσεις καταγράφονται για τα εγκλήματα αυτά και στην Ιταλία, κατά την ίδια χρονική περίοδο, όπως προαναφέρθηκε.
Το περίεργο είναι ότι τα ελληνικά στατιστικά δεδομένα και συμβαδίζουν και δεν συμβαδίζουν με αυτά της Έκθεσης. Αν λάβουμε υπόψη μας τα έτη 2009 και 2010 (το 2008 δεν έχει περιληφθεί στους στατιστικούς μας Πίνακες) η παρουσιαζόμενη εικόνα στην Ελλάδα αντιστοιχεί απόλυτα με αυτή της Ιταλίας, και γενικότερα της Έκθεσης. Η εγκληματικότητα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, και μάλιστα παρουσιάζεται μεγαλύτερη αύξηση στις ληστείες (από 4.708 το έτος 2009 σε 6.097 το έτος 2010) και μικρότερη αύξηση στις ανθρωποκτονίες (από 143 το 2009, σε 155 το 2010) και τις κλοπές τροχοφόρων (από 26.711 το 2009, σε 27.608 το 2010).
Αντίθετα, όταν οι διαχρονικές συγκρίσεις περιλαμβάνουν ένα ευρύτερο χρονικό διάστημα, δηλαδή μεταξύ 2009 και 2014, δεν παρατηρούνται αυξήσεις αλλά μειώσεις σε αρκετά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένων και των ανθρωποκτονιών, ληστειών και κλοπών τροχοφόρων. Η μόνη αύξηση που διαπιστώνεται κατά την εξεταζόμενη περίοδο στην ελληνική επικράτεια είναι αυτή που αφορά τις παραβάσεις για τα ναρκωτικά – έγκλημα όμως που δεν εξετάστηκε από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Εγκλημα, προφανώς λόγω ασυμφωνίας μεταξύ των κρατών-μελών για το ποια εγκλήματα εμπίπτουν στις παραβάσεις αυτές.
Βεβαίως, η μείωση των ανθρωποκτονιών, των ληστειών και των κλοπών τροχοφόρων στη χώρα μας κατά την περίοδο της κρίσης γεννά ερωτήματα. Μήπως λ.χ. τα υπάρχοντα στοιχεία συμβαδίζουν με τη θεωρία των ευκαιριών στην οποία, σε απλουστευτική διατύπωση, προσεγγίζεται το ζήτημα της μείωσης των επιπέδων παραγωγής και κατανάλωσης ως σημαντικών παραγόντων που επιφέρουν μείωση των επίδοξων στόχων εγκλημάτων, με συνέπεια τη μείωση ορισμένων εγκλημάτων;
Από την άλλη πλευρά, ένα ευρύτερο φάσμα στατιστικών , όπως αυτό που παρουσιάσαμε, δείχνει αύξηση κατά την περίοδο της κρίσης συγκεκριμένων εγκλημάτων, όπως η κυκλοφορία παραχαραγμένων, το λαθρεμπόριο ή οι παραβάσεις του νόμου περί όπλων -εγκλήματα που δεν μελετήθηκαν από τον Οργανισμό για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα στη συγκεκριμένη έρευνα. Επομένως, η έλλειψη μεταγενέστερων στοιχείων, λ.χ. έως και το έτος 2014, από την Έκθεση δυσχεραίνει τις συγκρίσεις και τη συναγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Πάντως, δημιουργεί εντύπωση το γεγονός, ότι τα πρώτα έτη συμβαδίζουν τα ελληνικά στοιχεία με αυτά της Έκθεσης και τα επόμενα έτη τα ελληνικά δεδομένα διαφοροποιούνται σημαντικά. Αυτό το γεγονός καθιστά ενδιαφέρουσα και επιτακτική την έρευνα στη χώρα μας της εγκληματικότητας σε συνάρτηση με κοινωνικο-οικονομικούς παραμέτρους: ύφεση, ανεργία, κοινωνική ανισότητα, μεταναστευτικές εισροές, αύξηση του πληθυσμού που βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας κλπ. Είναι ευνόητο ότι ο εντοπισμός και η κατανόηση των κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων κινδύνου στην εγκληματογένεση θα συντελέσει στη χάραξη ορθολογικής αντεγκληματικής πολιτικής -ένα από τα προσφιλή στον τιμώμενο θέματα- είτε υφίσταται δημοσιονομική κρίση είτε όχι.
_______________________________________________
[1]. Μόνο στο έγκριτο, ιατρικό περιοδικό Lancet τα έτη 2010-2011 δημοσιεύτηκαν τρία άρθρα, ολιγοσέλιδα είναι αλήθεια – Ελλήνων επιστημόνων σε συνεργασία με αλλοδαπούς συναδέλφους τους σχετικά με τις επιπτώσεις της κρίσης. π.χ., A. Κentikelenis et al.,Heath effects of financial crisis: omens of a Greek tragedy, Lancet 2011;378:1457-58; M. Economou , et al.,Increased suicidability amid economic crisis in Greece, Lancet 2011;378:1459; E. Karamanoli , Debt crisis strainsailing health system,
[2]. Ίσως θα πρέπει να γίνει η υπενθύμιση ότι ο Γάλλος θεωρητικός της λογοτεχνίας, στρουκτουραλιστής, Gérard Genette (1930-) εισέφερε στη σημειωτική μέσω της αφηγηματολογίας. Κατά τις Guillemette και Lévesque διακρίνονται στην αφηγηματολογία (narratologie) τρία στοιχεία: ο αφηγητής, η ιστορία που αφηγείται ή το αφήγημα και τέλος η διαδικασία της αφήγησης ( .Lucie Guillemette and Cynthia Lévesque σε:www.signosemio.com/genett/narratologie.asp).
[3]. European Commission, Economic Crisis in Europe: Causes, Consequences and Responses, European Economy, 7 , 2009, σ. 8,
[4]. Αξίες, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η ευδαιμονία, (όπως και κατά τον Πλάτωνα), και η αρετή.. (Αριστοτέλης, Ηθ. Νικ. 1102A5-18. “Ἐπεὶ δ’ ἐστὶν ἡεὐδαιμονία ψυχῆς ἐνέργειά τις κατ’ ἀρετὴν τελείαν, περὶ ἀρετῆς ἐπισκεπτέον ἂν εἴη’). Ο Χριστιανισμός εισάγει την αξία της αγάπης προς το Θεό και προς τον πλησίον. Η Γαλλική επανάσταση καθιερώνει τις αξίες της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης (αλληλεγγύης). Διαφορετικές αξίες διακηρύσσουν οι κοινωνιολόγοι. Λόγου χάρη, για τον Max Weber, αξία είναι η προτεσταντική ηθική και για τον Emile Durkheim , αξία έχει η συλλογικότητα, η οποία και δημιουργεί την απαραίτητη κοινωνική συνοχή, η οποία, με τη σειρά της προέρχεται από την παραδοχή κοινών αξιών, όπως οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ( R.Boudob/F.Bourricaud, Dictionnaire Critique de la Sociologie, puf, 1990, 663). Στις σύγχρονες κοινωνίες τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα (ά. 4-25 Ελληνικού Συντάγματος) και ιδίως το δικαίωμα στο σεβασμό της αξίας του ανθρώπου (ά.2 Σ.) αποτελούν υπέρτατες αξίες. Βλ. και Ν. Ε. Κουράκης, Δίκαιο Παραβατικών Ανηλίκων, Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 2004, σ. 120, σχετικά με την έννοια και σημασία των αξιών στην εγκληματολογική θεωρία.
[5].Σχετικά με το ΑΕΠ, βλ. Παρακάτω.
[6]. Πηγή ΕΛΣΤΑΤ, όπως αναφέρεται από Η. Εμκε-Πουλοπούλου, Το κόστος της κρίσης και η άδικη κατανομή του στην Ελλάδα, 2009-2014, Εκδόσεις Βογιατζή, Αθήνα, 2015, σ.31.
[7]. ΤΑ ΝΕΑ Οικονομία, 8 Οκτωβρίου 2015.
[8]. Η eurostat για να ορίσει την ανεργία των νέων ακολουθεί τις προδιαγραφές του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO).Κατά συνέπεια, ένας νέος θεωρείται άνεργος έστω και αν βρίσκεται σε κάποια φάση εκπαιδευτικής διαδικασίας εφόσον, στο χρόνο που αναφέρονται τα στοιχεία είναι διαθέσιμος για εργασία ή αναζητεί εργασία (‘currently available for work’ and ‘seeking work’ ) ec.europa.eu/ eurostat/ statistics-explained/index_php//EU-labour_force_survey_-_methodology#Labour_ force_status_definition
[9]. ΕΛΣΤΑΤ έρευνα εισοδήματος διαβίωσης νοικοκυριών 2012 σε: www. statistics.gr
[10]. Self-reported unmet needs for medical examination, σε: ec.europa.eu/ eurostat/statistics explained/index.php
[11]. A. Kentikelenis/M. Karanikolos et al., Health effects of financial crisis: omens of a Greek tragedy, Lancet, 2011, 378, 9801.
[12]. UNODC report “Monitoring the Impact of Economic Crisis on Crime , σε: www.unodc.org/documents/data-and-analysis/statistics/crime/GIVAS_Final_Report. pdf
[13]. Τα κράτη αυτά ήταν :Αργεντινή, Βραζιλία, Καναδάς, Κόστα Ρίκα, Ελ Σαλβαντόρ, Ιταλία, Τζαμάϊκα, Λετονία, Αγ. Μαυρίκιος, Μεξικό, Φιλιππίνες, Πολωνία, Ταϊλάνδη, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, και Ουρουγουάη και παρείχαν επί 20 χρόνια κάθε μήνα στοιχεία για την εγκληματικότητα και την οικονομία. Τα έτη 2008 και 2009 καλύφθηκαν στην ανάλυση των δεδομένων του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Εγκλημα (UNODC)
[14]. Η Διεθνής Έρευνα Θυματοποίησης (ICVS) προωθήθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ολλανδίας και σκοπό έχει με έρευνες που διεξάγονται ετησίως ή κάθε δύο χρόνια να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των στατιστικών της αστυνομίας (εμφανής εγκληματικότητα) και της πραγματικής εγκληματικότητας. Με σταθμισμένες μετρήσεις παράγονται έτσι στοιχεία , ανεξάρτητα από αυτά της αστυνομίας, σχετικά με τις εμπειρίες των νοικοκυριών αναφορικά με εγκλήματα που τυχόν υπέστησαν, με την απάντηση της αστυνομίας και, με την ανασφάλεια που ενδεχομένως βιώνουν λόγω του φόβου του εγκλήματος .Βλ. International Crime Victimization Survey (ICVS), 1989-2000 (ICPSR 3803).
[15]. Για το έγκλημα αυτό βλ. Ενδεικτικά: Κ. Δ. Σπινέλλη, Πειρατικά προϊόντα: ένα εισαγόμενο εγκληματικό φαινόμενο, σε: Εγκληματολογία 1-2/2014:8-11.
[16]. Βλ. ενδεικτικά P.Glader, Greeks vexed by growing crime, SPIEGELONLINE, 11/11/2011, www.spiegel.de/international/europe/a-symptom-οf – the-crisis
[17]. Έγινε επανέλεγχος στις 10 Οκτωβρίου 2015 για την ύπαρξη νεωτέρας.
[18]. Εκθεση για το Σοβαρό και Οργανωμένο Εγκλημα σε www.astynomia.gr
[19]. ςwww.astynomia.gr
[20]. Έκθεση Σοβαρού και Οργανωμένου Εγκλήματος, ό.π.
[21]. Στο ίδιο.
[22]. Στο ίδιο
[23]. D. Stuckler, et al.,The public health effect of economic crises and alternative policy responses in Europe:an empirical analysis, Lancet, 2009; 374:315-323 και του ιδίου: Effects of the 2008 recession on health: a first look at European data, Lancet, 2011, 378:124-125.
[24]. Κ. Δ. Σπινέλλη, Εγκληματολογία- Σύγχρονες και παλαιότερες κατευθύνσεις, 3η έκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2014, σ.124 όπου και βιβλιογραφικές παραπομπές. Πρβλ., όμως .Κ. Γ. Γαρδίκα: “όταν τα οικονομικά επιτρέπουσιν πάσης επιθυμίας, τα άτομα δεν κλέπτουσιν, αλλ΄εις πειρασμόν αυτόν υπόκεινται όσοι υφίστανται στερήσεις, όπερ ιδία συμβαίνει εν εποχαίς οικονομικής δυσπραγίας και ακριβείας”, 5η εκδ.,Τζάκα, Αθήναι, 1966, σ. 483.
[25]. Bλ., π.χ, D.L .Cantor / Land, K.C., Unemployment and crime rates in the post-World War II United States: A theoretical and empirical analysis, American Sociological Review,, vol. 50, no.3 (1985), σ. 317-332.
[26]. Βλ., αντί άλλων, Levitt, S.D., Understanding why crime fell in the 1990s: Four factors that explain the decline and six that do not, σε:The Journal of Economic Perspectives, vol. 18, no. 1 (2004), σ. 163. 190 (όπως αναφέρεται στην Εκθεση).
[27]. Αντί άλλων Μ. :Economou / Madianos M. / Theleritis, C./ Peppou L., E., Stefanis, C.N. increased suuicidality amid economic crisis in Greece, Lancet 2011; 378:1459, και γενικότερα: Paul K. / Moser K. Unemployment impairs mental health meta-analyses, in Journal of Vocational Behavior 2009;74:264-282 και Τheodossiou Ι., Τhe effects of low-pay and unemployment on psychological well-being:¨a logistic regression approach, in: Journal of Health Economics 1998;17:85-104.
[28]. Βλ. παράνω Πίνακα 5.
[29]. Βλ. παραπάνω Πίνακα 3.
[30]. Αντί άλλων: Ν. Ε. Κουράκη, Δίκαιο Παραβατικών Ανηλίκων, Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα/ Κομοτηνη, 2004, σ. 121 επ.,
[31]. J. Roman, The Puzzling Relationship between Crime and the Economy, www.citylab.com/work/2013/09/puzzling-relationship-between-ccrime-and-the-economy/6982
[32]. Βλ. ενδεικτικά: Μ. Π. Κρανιδιώτη, Η ολοκλήρωση Μέθοδος Ανάπτυξης Θεωρίας στην Εγκληματολογία, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2007, σ.101.
[2]. Ίσως θα πρέπει να γίνει η υπενθύμιση ότι ο Γάλλος θεωρητικός της λογοτεχνίας, στρουκτουραλιστής, Gérard Genette (1930-) εισέφερε στη σημειωτική μέσω της αφηγηματολογίας. Κατά τις Guillemette και Lévesque διακρίνονται στην αφηγηματολογία (narratologie) τρία στοιχεία: ο αφηγητής, η ιστορία που αφηγείται ή το αφήγημα και τέλος η διαδικασία της αφήγησης ( .Lucie Guillemette and Cynthia Lévesque σε:www.signosemio.com/genett/narratologie.asp).
[3]. European Commission, Economic Crisis in Europe: Causes, Consequences and Responses, European Economy, 7 , 2009, σ. 8,
[4]. Αξίες, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η ευδαιμονία, (όπως και κατά τον Πλάτωνα), και η αρετή.. (Αριστοτέλης, Ηθ. Νικ. 1102A5-18. “Ἐπεὶ δ’ ἐστὶν ἡεὐδαιμονία ψυχῆς ἐνέργειά τις κατ’ ἀρετὴν τελείαν, περὶ ἀρετῆς ἐπισκεπτέον ἂν εἴη’). Ο Χριστιανισμός εισάγει την αξία της αγάπης προς το Θεό και προς τον πλησίον. Η Γαλλική επανάσταση καθιερώνει τις αξίες της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης (αλληλεγγύης). Διαφορετικές αξίες διακηρύσσουν οι κοινωνιολόγοι. Λόγου χάρη, για τον Max Weber, αξία είναι η προτεσταντική ηθική και για τον Emile Durkheim , αξία έχει η συλλογικότητα, η οποία και δημιουργεί την απαραίτητη κοινωνική συνοχή, η οποία, με τη σειρά της προέρχεται από την παραδοχή κοινών αξιών, όπως οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ( R.Boudob/F.Bourricaud, Dictionnaire Critique de la Sociologie, puf, 1990, 663). Στις σύγχρονες κοινωνίες τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα (ά. 4-25 Ελληνικού Συντάγματος) και ιδίως το δικαίωμα στο σεβασμό της αξίας του ανθρώπου (ά.2 Σ.) αποτελούν υπέρτατες αξίες. Βλ. και Ν. Ε. Κουράκης, Δίκαιο Παραβατικών Ανηλίκων, Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 2004, σ. 120, σχετικά με την έννοια και σημασία των αξιών στην εγκληματολογική θεωρία.
[5].Σχετικά με το ΑΕΠ, βλ. Παρακάτω.
[6]. Πηγή ΕΛΣΤΑΤ, όπως αναφέρεται από Η. Εμκε-Πουλοπούλου, Το κόστος της κρίσης και η άδικη κατανομή του στην Ελλάδα, 2009-2014, Εκδόσεις Βογιατζή, Αθήνα, 2015, σ.31.
[7]. ΤΑ ΝΕΑ Οικονομία, 8 Οκτωβρίου 2015.
[8]. Η eurostat για να ορίσει την ανεργία των νέων ακολουθεί τις προδιαγραφές του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO).Κατά συνέπεια, ένας νέος θεωρείται άνεργος έστω και αν βρίσκεται σε κάποια φάση εκπαιδευτικής διαδικασίας εφόσον, στο χρόνο που αναφέρονται τα στοιχεία είναι διαθέσιμος για εργασία ή αναζητεί εργασία (‘currently available for work’ and ‘seeking work’ ) ec.europa.eu/ eurostat/ statistics-explained/index_php//EU-labour_force_survey_-_methodology#Labour_ force_status_definition
[9]. ΕΛΣΤΑΤ έρευνα εισοδήματος διαβίωσης νοικοκυριών 2012 σε: www. statistics.gr
[10]. Self-reported unmet needs for medical examination, σε: ec.europa.eu/ eurostat/statistics explained/index.php
[11]. A. Kentikelenis/M. Karanikolos et al., Health effects of financial crisis: omens of a Greek tragedy, Lancet, 2011, 378, 9801.
[12]. UNODC report “Monitoring the Impact of Economic Crisis on Crime , σε: www.unodc.org/documents/data-and-analysis/statistics/crime/GIVAS_Final_Report. pdf
[13]. Τα κράτη αυτά ήταν :Αργεντινή, Βραζιλία, Καναδάς, Κόστα Ρίκα, Ελ Σαλβαντόρ, Ιταλία, Τζαμάϊκα, Λετονία, Αγ. Μαυρίκιος, Μεξικό, Φιλιππίνες, Πολωνία, Ταϊλάνδη, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, και Ουρουγουάη και παρείχαν επί 20 χρόνια κάθε μήνα στοιχεία για την εγκληματικότητα και την οικονομία. Τα έτη 2008 και 2009 καλύφθηκαν στην ανάλυση των δεδομένων του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Εγκλημα (UNODC)
[14]. Η Διεθνής Έρευνα Θυματοποίησης (ICVS) προωθήθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ολλανδίας και σκοπό έχει με έρευνες που διεξάγονται ετησίως ή κάθε δύο χρόνια να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των στατιστικών της αστυνομίας (εμφανής εγκληματικότητα) και της πραγματικής εγκληματικότητας. Με σταθμισμένες μετρήσεις παράγονται έτσι στοιχεία , ανεξάρτητα από αυτά της αστυνομίας, σχετικά με τις εμπειρίες των νοικοκυριών αναφορικά με εγκλήματα που τυχόν υπέστησαν, με την απάντηση της αστυνομίας και, με την ανασφάλεια που ενδεχομένως βιώνουν λόγω του φόβου του εγκλήματος .Βλ. International Crime Victimization Survey (ICVS), 1989-2000 (ICPSR 3803).
[15]. Για το έγκλημα αυτό βλ. Ενδεικτικά: Κ. Δ. Σπινέλλη, Πειρατικά προϊόντα: ένα εισαγόμενο εγκληματικό φαινόμενο, σε: Εγκληματολογία 1-2/2014:8-11.
[16]. Βλ. ενδεικτικά P.Glader, Greeks vexed by growing crime, SPIEGELONLINE, 11/11/2011, www.spiegel.de/international/europe/a-symptom-οf – the-crisis
[17]. Έγινε επανέλεγχος στις 10 Οκτωβρίου 2015 για την ύπαρξη νεωτέρας.
[18]. Εκθεση για το Σοβαρό και Οργανωμένο Εγκλημα σε www.astynomia.gr
[19]. ςwww.astynomia.gr
[20]. Έκθεση Σοβαρού και Οργανωμένου Εγκλήματος, ό.π.
[21]. Στο ίδιο.
[22]. Στο ίδιο
[23]. D. Stuckler, et al.,The public health effect of economic crises and alternative policy responses in Europe:an empirical analysis, Lancet, 2009; 374:315-323 και του ιδίου: Effects of the 2008 recession on health: a first look at European data, Lancet, 2011, 378:124-125.
[24]. Κ. Δ. Σπινέλλη, Εγκληματολογία- Σύγχρονες και παλαιότερες κατευθύνσεις, 3η έκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2014, σ.124 όπου και βιβλιογραφικές παραπομπές. Πρβλ., όμως .Κ. Γ. Γαρδίκα: “όταν τα οικονομικά επιτρέπουσιν πάσης επιθυμίας, τα άτομα δεν κλέπτουσιν, αλλ΄εις πειρασμόν αυτόν υπόκεινται όσοι υφίστανται στερήσεις, όπερ ιδία συμβαίνει εν εποχαίς οικονομικής δυσπραγίας και ακριβείας”, 5η εκδ.,Τζάκα, Αθήναι, 1966, σ. 483.
[25]. Bλ., π.χ, D.L .Cantor / Land, K.C., Unemployment and crime rates in the post-World War II United States: A theoretical and empirical analysis, American Sociological Review,, vol. 50, no.3 (1985), σ. 317-332.
[26]. Βλ., αντί άλλων, Levitt, S.D., Understanding why crime fell in the 1990s: Four factors that explain the decline and six that do not, σε:The Journal of Economic Perspectives, vol. 18, no. 1 (2004), σ. 163. 190 (όπως αναφέρεται στην Εκθεση).
[27]. Αντί άλλων Μ. :Economou / Madianos M. / Theleritis, C./ Peppou L., E., Stefanis, C.N. increased suuicidality amid economic crisis in Greece, Lancet 2011; 378:1459, και γενικότερα: Paul K. / Moser K. Unemployment impairs mental health meta-analyses, in Journal of Vocational Behavior 2009;74:264-282 και Τheodossiou Ι., Τhe effects of low-pay and unemployment on psychological well-being:¨a logistic regression approach, in: Journal of Health Economics 1998;17:85-104.
[28]. Βλ. παράνω Πίνακα 5.
[29]. Βλ. παραπάνω Πίνακα 3.
[30]. Αντί άλλων: Ν. Ε. Κουράκη, Δίκαιο Παραβατικών Ανηλίκων, Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα/ Κομοτηνη, 2004, σ. 121 επ.,
[31]. J. Roman, The Puzzling Relationship between Crime and the Economy, www.citylab.com/work/2013/09/puzzling-relationship-between-ccrime-and-the-economy/6982
[32]. Βλ. ενδεικτικά: Μ. Π. Κρανιδιώτη, Η ολοκλήρωση Μέθοδος Ανάπτυξης Θεωρίας στην Εγκληματολογία, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2007, σ.101.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου