Περίληψη απόφασης: Πνευματική ιδιοκτησία. Οδηγία 2001/29/ΕΚ. Τα κράτη μέλη επιτρέπεται να θεσπίζουν εξαιρέσεις από το αναγνωριζόμενο στον δικαιούχο αποκλειστικό δικαίωμα αναπαραγωγής του έργου του, εφόσον προβλέπεται παράλληλα η καταβολή σ’ αυτόν “δίκαιης αποζημίωσης”. Βάσει του άρθρου 18 παρ. 3 του Ν. 2121/1993, όπως ισχύει, από τα τεχνικά μέσα που υπόκεινται στην ως άνω δίκαιη αποζημίωση (εύλογη αμοιβή) υπέρ του δικαιούχου εξαιρούνται οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Η εν λόγω ρύθμιση πρέπει να ερμηνεύεται συσταλτικά λόγω της αντίθεσής της προς την ενωσιακή νομοθεσία. Οι συσκευές έξυπνων κινητών τηλεφώνων (smartphones) αποτελούν συσκευές ήχου και εικόνας, που όμως δεν υπάγονται στην έννοια των «ηλεκτρονικών υπολογιστών» του άρθρου 18 του Ν. 2121/1993 λόγω των ουσιωδών μεταξύ τους διαφορών. Επομένως, ως προς αυτά ισχύει ο κανόνας της εύλογης αμοιβής των δικαιούχων.
[…1. Τα άρθρα 2 και 5 §§ 2 στ. β΄ και 5 της οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Μαΐου 2001 «για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας» (εφεξής «οδηγία») προβλέπουν τα εξής: «Άρθρο 2 – Δικαίωμα αναπαραγωγής: Τα κράτη μέλη παρέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν, την άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει: α) στους δημιουργούς, όσον αφορά τα έργα τους, β) στους καλλιτέχνες ερμηνευτές ή εκτελεστές, όσον αφορά την εγγραφή σε υλικό φορέα των ερμηνειών ή εκτελέσεών τους, γ) στους παραγωγούς φωνογραφημάτων, όσον αφορά τα φωνογραφήματά τους, δ) στους παραγωγούς της πρώτης υλικής ενσωμάτωσης ταινιών σε φορέα, όσον αφορά το πρωτότυπο και τα αντίγραφα των ταινιών τους, ε) στους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς, όσον αφορά την υλική ενσωμάτωση των εκπομπών τους, που μεταδίδονται ενσυρμάτως ή ασυρμάτως, συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής ή δορυφορικής μετάδοσης. … Άρθρο 5 – Εξαιρέσεις και περιορισμοί: … 2. Τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν εξαιρέσεις ή περιορισμούς από το δικαίωμα αναπαραγωγής που προβλέπεται στο άρθρο 2 στις ακόλουθες περιπτώσεις: … β) αναπαραγωγές σε οποιοδήποτε μέσο που πραγματοποιούνται από φυσικό πρόσωπο για ιδιωτική χρήση και για μη άμεσους ή έμμεσους εμπορικούς σκοπούς, υπό τον όρο ότι οι δικαιούχοι λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση που συνεκτιμά την εφαρμογή ή όχι των τεχνολογικών μέτρων του άρθρου 6 στο συγκεκριμένο έργο ή άλλο υλικό, … 5. Οι εξαιρέσεις και οι περιορισμοί που αναφέρονται στις παραγράφους 1, 2, 3 και 4, εφαρμόζονται μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις οι οποίες δεν αντίκεινται στην κανονική εκμετάλλευση του έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου και δεν θίγουν αδικαιολογήτως τα έννομα συμφέροντα του δικαιούχου».
2. Το άρθρο 5 § 2 στ. β΄ της οδηγίας παρέχει στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης την δυνατότητα να προβλέψουν εξαίρεση από το προβλεπόμενο στο άρθρο 2 της ίδιας οδηγίας αποκλειστικό δικαίωμα αναπαραγωγής ή περιορισμό του εν λόγω δικαιώματος στην περίπτωση αναπαραγωγών επί οποιουδήποτε υποθέματος, στις οποίες προβαίνει φυσικό πρόσωπο για ιδιωτική χρήση και για μη άμεσους ή έμμεσους εμπορικούς σκοπούς, υπό τον όρον ότι οι φορείς του αποκλειστικού δικαιώματος αυτού λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση, ως προς την οποία συνεκτιμώνται τα τεχνολογικά μέτρα του άρθρου 6 της οδηγίας (βλ. αποφάσεις Δ.Ε.Ε. [….]). Δηλαδή, όταν τα κράτη μέλη αποφασίζουν να εισαγάγουν στο εσωτερικό τους δίκαιο την παραπάνω εξαίρεση, οφείλουν να προβλέψουν την καταβολή δίκαιης αποζημιώσεως υπέρ των δικαιούχων του αποκλειστικού δικαιώματος αναπαραγωγής (βλ. […]).
3. Πρόκειται για περιορισμό του αποκλειστικού δικαιώματος αναπαραγωγής που ισοδυναμεί με άδεια εκ του νόμου (βλ. […]).
4. Η «δίκαιη αποζημίωση» είναι αυτοτελής έννοια του ενωσιακού δικαίου, η οποία πρέπει να ερμηνεύεται κατά τρόπο ενιαίο σε όλα τα κράτη μέλη που έχουν εισαγάγει την –προαιρετική– εξαίρεση ιδιωτικής αντιγραφής, ανεξαρτήτως της ευρείας ευχέρειας που τους παρέχεται να καθορίζουν την μορφή, τον υπόχρεο, την διαδικασία καταβολής και το ύψος της ως άνω δίκαιης αποζημιώσεως εντός των ορίων που επιβάλλονται από το ενωσιακό δίκαιο και ιδίως από την οδηγία (βλ. […]).
5. Σκοπός της ως άνω δίκαιης αποζημιώσεως είναι να παράσχει «επαρκή» επανόρθωση στους δημιουργούς για τη χρήση των προστατευόμενων έργων τους χωρίς την άδειά τους, οπότε η δίκαιη αποζημίωση πρέπει να θεωρείται ως το αντιστάθμισμα της ζημίας που υπέστησαν (βλ. αιτιολογικές σκέψεις 35 και 38 της οδηγίας, Austro-Mechana σκέψη 19, Hewlett-Packard σκέψη 36, Stichting de Thuiskopie σκέψη 24, Padawan σκέψεις 39-40). Τούτο δε, διότι η παραγωγή αντιγράφου από φυσικό πρόσωπο που ενεργεί ως ιδιώτης, χωρίς την άδεια του δημιουργού του οικείου έργου, πρέπει να θεωρηθεί ως πράξη επιζήμια για τον τελευταίο (βλ. Padawan σκέψη 44).
6. Παρέπεται ότι η δίκαιη αποζημίωση πρέπει να συναρτάται με την ζημία που προξενείται στους δημιουργούς των προστατευόμενων έργων λόγω της δημιουργίας ιδιωτικών αντιγράφων (βλ. Nokia Italia κ.λπ. σκέψη 28, EGEDA κ.λπ. σκέψη 26, Hewlett-Packard σκέψη 36, Copydan Båndkopi σκέψη 21, Stichting de Thuiskopie σκέψη 24, Padawan σκέψεις 39, 40, 42, 50).
7. Επομένως, ένα σύστημα χρηματοδοτήσεως της δίκαιης αποζημιώσεως είναι συμβατό με τις επιταγές της μνημονευόμενης στην αιτιολογική σκέψη 31 της οδηγίας 2001/29 «δέουσας ισορροπίας» μεταξύ αφενός των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των δημιουργών, που είναι δικαιούχοι της δίκαιης αποζημιώσεως, και αφετέρου των δικαιωμάτων των χρηστών προστατευόμενων αντικειμένων, μόνον αν οι επίμαχες συσκευές και τα υποθέματα αναπαραγωγής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ιδιωτική αντιγραφή και, ως εκ τούτου, να προξενήσουν ζημία στον δημιουργό του προστατευόμενου έργου. Υφίσταται, επομένως, δεδομένων των απαιτήσεων αυτών, αναγκαίος σύνδεσμος μεταξύ της επιβολής δίκαιης αποζημίωσης στις εν λόγω συσκευές και στα υποθέματα ψηφιακής αναπαραγωγής και της χρήσεως τούτων για ιδιωτική αναπαραγωγή (βλ. Nokia Italia κ.λπ. σκέψη 29, Padawan σκέψη 52). Μεταξύ των συσκευών και των υποθεμάτων, τα οποία είναι πρόσφορα για ιδιωτική αντιγραφή, συμπεριλαμβάνονται, ενδεικτικώς, οι ψηφιακοί δίσκοι, τα διάφορα είδη ηλεκτρονικών υπολογιστών, τα κινητά τηλέφωνα, οι κάρτες μνήμης, τα κλειδιά USB (βλ. τις προτάσεις του Γενικού Εισαγγελέα, Nils Wahl, της 4ης Μαΐου 2016 στην υπόθεση C-110/15, EU:C:2016:326, σκέψη 23).
8. Συναφώς, δεν χρειάζεται να αποδειχθεί ότι οι ιδιώτες χρήστες όντως παρήγαγαν ιδιωτικά αντίγραφα με τον εν λόγω εξοπλισμό, τις συσκευές και τους υλικούς φορείς ψηφιακής αναπαραγωγής, καθώς τεκμαίρεται –αμάχητα– ότι τα ως άνω πρόσωπα επωφελούνται πλήρως από τη θέση του εξοπλισμού στη διάθεσή τους, λογίζεται, δηλαδή, ότι κάνουν χρήση όλων των σχετικών με τον εν λόγω εξοπλισμό λειτουργιών, περιλαμβανομένης της λειτουργίας της αναπαραγωγής (βλ. […]).
