Απόφαση 440/2014 Μονομελούς Πρωτοδικείου Ηλείας (υποθέσεις Ν. 3869/2010)

Γραμματική και τελεολογική ερμηνεία του άρθρου 4 παρ. 1. του ν. 3869/2010.

Με την υπ΄ αριθμ. 440/2014 απόφαση το Μονομελές Πρωτοδικείο Ηλείας (ως Εφετείο) ξεκαθαρίζει ότι δεν νοείται δολιότητα του δανειολήπτη από μόνη της η ανάληψη δανειακής υποχρεώσεως, της οποίας η εξυπηρέτηση είναι επισφαλής αλλά ούτε και η ανακυκλούμενη πίστωση αποτελεί ένδειξη δόλιας αδυναμίας πληρωμών.

 

Σύντομο ιστορικό

Η αιτούσα – εφεσίβλητη άσκησε στο Ειρηνοδικείο Αρήνης την από 28-2-2013 αίτησή της, όπου εκδόθηκε η υπ΄ αρ. 7/2014 οριστική απόφαση του παραπάνω Ειρηνοδικείου η οποία διέσωσε την κύρια κατοικία της και για τις οφειλές της ύψους 185.659,08 ευρώ, την υποχρέωσε να καταβάλλει συνολικά το ποσό των 21.079,20 ευρώ, απαλλάσσοντάς την  για το υπόλοιπο των οφειλών της, ύψους 164.579,88 ευρώ. Με την από 3-6-2014 έφεση της ως άνω οριστικής απόφασης του Ειρηνοδικείου Αρήνης η πιστώτρια – εκαλλούσα τράπεζα ζήτησε την εξαφάνιση, άλλως την μεταρρύθμιση της ως άνω απόφασης. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η εκκαλούμενη απόφαση, ορθά ερμήνευσε και εφάρμοσε και εκτίμησε τις αποδείξεις και έκανε μερικώς δεκτή την αίτηση της αιτούσας – εφεσίβλητης και απέρριψε την κρινόμενη έφεση κατά το ουσιαστικό της μέρος.  

 

Ειδικότερα το Μονομελές Πρωτοδικείο Ηλείας έκρινε τα ακόλουθα:

 

« Κατά τη γραμματική ερμηνεία της διάταξης του άρθρου 4 παρ. 1του νόμου 3869/2010, η αδυναμία εξόφλησης, συνεπώς, και η έλλειψη δόλου σε τέτοια περιέλευση αδυναμίας, αναφέρεται στο μετά την ανάληψη του χρέους χρόνο, ώστε να αποκλείεται από την υπαγωγή του στο νόμο – στην οποία υπαγωγή ίσως και να απέβλεψε περιερχόμενος σε υπερημερία – όποιος καθιστά οφειλές του ληξιπρόθεσμες, παρότι έχει τη δυνατότητα εξυπηρέτησης των περιοδικών καταβολών. Εξάλλου, δόλια περιέλευση σε αδυναμία πληρωμών μπορεί να προκύπτει όταν ο οφειλέτης δεν φροντίζει για τη διατήρηση του ενεργητικού του ή τη σωστή διαχείριση  του προκειμένου επαρκώς να εξυπηρετήσει τα χρέη του, όταν αποκρύπτοντας εισοδήματα, δεν ικανοποιεί τις υποχρεώσεις του και αφήνει αυτές να καταστούν μη αντιμετωπίσιμες, όταν προβαίνει  σε καταδολιευτικές μεταβιβάσεις περιουσιακών του στοιχείων είτε σε ευτελείς τιμές, είτε σε δωρεές είτε με γονικές παροχές καθώς και όταν κατασπαταλά τα εισοδήματα του σε τυχερά παίγνια, σε χαρτοπαιξία.

  

Κατ΄ ορθή τελεολογική ερμηνεία, όμως, ο δόλος δεν αποκλείεται να προϋπάρχει της ανάληψης της σχετικής υποχρέωσης, αφού κάποιος μπορεί να δημιουργήσει υπέρογκες οφειλές με συνεχή δανεισμό, παρότι γνωρίζει ότι θα βρίσκεται σε αδυναμία εξόφλησης τους και επομένως νομίμως προβάλλεται αντίστοιχη ένσταση από οποιοδήποτε πιστωτή, που βαρύνεται με την απόδειξή της. Στη δόλια ανάληψη επισφαλούς υποχρέωσης εμπεριέχεται λογικά η πρόγνωση, εκ μέρους του οφειλέτη, της ανεπάρκειας των εισοδημάτων του προς εξόφληση, των αναλαμβανομένων χρεών  με ταυτόχρονη αδυναμία (εκ των πραγμάτων ή λόγω αντισυμβατικής συμπεριφοράς του οφειλέτη) αντίστοιχης γνώσης της επισφάλειας εκ μέρους των πιστωτών και τα στοιχεία αυτά απαιτούνται, με παράθεση αντίστοιχων πραγματικών περιστατικών, για το ορισμένο της προβολής σχετικής ένστασης δόλου, όπως θα πρέπει να εξειδικεύονται τα στοιχεία επικαλούμενου δόλου περιέλευσης σε αδυναμία εξόφλησης και για το στάδιο μετά την ανάληψη του χρέους (κατά το συνδυασμό των άρθρων 741 και 262 παρ. 1 του ΚΠολΔ).

Εξάλλου, επειδή δυσχερώς νοείται δολιότητα του οφειλέτη από μόνη την ανάληψη επισφαλούς δανειακής υποχρεώσεως προς πιστωτικά ιδρύματα, δεδομένου ότι τα τελευταία, κατά το χρόνο υποβολής της σχετικής αίτησης και πριν την αποδοχή της, στην οποία (αποδοχή) δεν μπορούν να υποχρεωθούν από τον αιτούμενο το δάνειο, έχουν τη δυνατότητα εκτός από την έρευνα των οικονομικών δυνατοτήτων του (μέσω εκκαθαριστικού σημειώματος ή βεβαίωση αποδοχών) να διαπιστώσουν και τις λοιπές δανειακές υποχρεώσεις του (σε άλλα πιστωτικά ιδρύματα) ή την εν γένει οικονομική του συμπεριφορά μέσω του συστήματος «Τειρεσίας» (σύστημα οικονομικής συμπεριφοράς και σύστημα συγκέντρωσης κινδύνων), απαιτείται, επιπλέον, ο δανειολήπτης να πέτυχε τη σύναψη δανειακή σύμβασης παραπλανώντας τους υπαλλήλους της Τράπεζας, προσκομίζοντας πλαστά στοιχεία ή αποκρύπτοντας υποχρεώσεις του, που για οποιονδήποτε λόγο δεν έχουν καταχωρηθεί στις βάσεις δεδομένων που αξιοποιούν οι τράπεζες για την οικονομική συμπεριφορά των υποψηφίων πελατών τους, περιστατικά που βαρύνεται να επικαλεσθεί και αποδείξει το ενιστάμενο σχετικώς πιστωτικό ίδρυμα (βλ. και ΕιρΧαν 309/2011 ΤρΝομΠληρΝΟΜΟΣ, ΕιρηνΚομοτ 1/2012 αδημοσ.). Περαιτέρω, δεν νοείται δολιότητα του δανειολήπτη από μόνη της η ανάληψη δανειακής υποχρεώσεως, της οποίας η εξυπηρέτηση είναι επισφαλής, αλλά επιπλέον απαιτείται και η προβολή πραγματικών περιστατικών που να θεμελιώνουν τη δόλια συμπεριφορά του δανειολήπτη, όπως είναι και η από τον οφειλέτη  πρόκληση άγνοιας της επισφάλειας από τους πιστωτές . Ειδικά δε για την περιέλευση του οφειλέτη με δόλο στην κατάσταση της μόνιμης αδυναμίας πληρωμών σημειώνεται ότι τέτοια περίπτωση μπορεί να υπάρξει, αν ο οφειλέτης με δόλο παραπλανούσε τους πιστωτές του ως προς την πιστοληπτική του ικανότητα και την ικανότητά του να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του, εξαπατώντας δηλαδή τους υπαλλήλους των Τραπεζών προσκομίζοντας πλαστά στοιχεία ή αποκρύπτοντας υποχρεώσεις που για οποιονδήποτε λόγο δεν έχουν καταχωρηθεί στις βάσεις δεδομένων που αξιοποιούν οι τράπεζες για την οικονομική συμπεριφορά των υποψήφιων πελατών τους.

  

Ο οφειλέτης δεν κρίνεται δόλιος, αν προβλέπει ότι από τη συμπεριφορά του μπορεί να οδηγηθεί σε υπερχρέωση και αδυναμία πληρωμών, αλλά ελπίζει ή πιστεύει ότι κάποια ευνοϊκή ρύθμιση με τις Τράπεζες, κάποια μείωση δόσεων ή επιτοκίων ή αλλαγή στις συνθήκες ζωής του και τα εισοδήματά του θα αποτρέψουν μια τέτοια κατάσταση,

  

Ακόμη και η ανακυκλούμενη πίστωση, όπως στην προκειμένη περίπτωση δεν αποτελεί ένδειξη δόλιας αδυναμίας πληρωμών. Δηλαδή δεν αποτελεί από μόνη της δόλια πράξη η χρήση αναχρηματοδοτήσεων και ανακυκλούμενης πίστωσης, προκειμένου να εξασφαλίσει ο οφειλέτης επίπεδο ζωής ανώτερο εκείνου, που του επέτρεψε το εισόδημά του ή πολύ περισσότερο για να καλύψει τα προηγούμενα χρέη του. Άλλωστε ο πιστωτής είναι αυτός που έχει τα μέσα αλλά και την εμπειρία να αξιολογήσει την ικανότητα του οφειλέτη να ανταπεξέλθει σε νέα πίστωση, να εξετάσει την δυνατότητα των οικονομικών δυνατοτήτων του αιτούμενου δανείου, μέσω εκκαθαριστικών και φορολογικών δηλώσεων και βεβαιώσεων αποδοχών, να διαπιστώσει αν υπάρχουν άλλες δανειακές υποχρεώσεις του σε άλλα πιστωτικά ιδρύματα ή την εν γένει οικονομική του συμπεριφορά μέσω του διατραπεζικού συστήματος «Τειρεσίας» και αναλαμβάνουν την ευθύνη χορήγησης ή μη των δανείων που τους ζητούνται.

Διαπιστώνεται πλέον ότι από τότε που η χώρα μας πέρασε στην εποχή του μνημονίου έχει επέλθει μία σοβαρή εσωτερική υποτίμηση, η οποία υπερβαίνει πλέον το 25% και ανάγεται προεχόντως στις δραστικές περικοπές που έγιναν την τελευταία διετία σε μισθούς και συντάξεις, με αποτέλεσμα να καθίσταται επιβεβλημένη η ανάγκη αναθεώρησης συμβατικών παροχών που συμφωνήθηκαν υπό διαφορετικά οικονομικά δεδομένα. Συνεπώς οι πιστωτές της αιτούσας θα μπορούσαν να αρνηθούν τη δανειοδότηση της, εφόσον διαπίστωναν ότι ήταν μειωμένης πιστοληπτικής ικανότητας και ότι εν τέλει δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, ωστόσο όμως στα πλαίσια της επιθετικής πρακτικής προώθησης πιστώσεων και του μεταξύ τους ανταγωνισμού, που κυριάρχησε κατά τα τελευταία χρόνια στο τραπεζικό σύστημα, χορήγησαν πληθώρα δανείων, αποβλέποντας στα πρόσκαιρα οφέλη από αυτά, συντελώντας έτσι στην υπερχρέωσή της .»